Przypisy - rola przypisów

Przypisy pełnią w pracy trzy zasadnicze role wzbogacające naukowy warsztat autora pracy:

• informują o źródłach wykorzystywanych w pracy materiałów,
• pozwalają przekazać poszerzające informacje na temat problemów poruszanych w tekście
• podstawowym pracy,
• umożliwiają prezentowanie dodatkowych informacji o charakterze polemicznym czy też
• wzbogacających prezentację złożoności opisywanych w pracy zagadnień.

Przypisy powinny znajdować się na dole każdej strony pisane czcionką „10”.

Rola przypisów w pracach naukowych jest fundamentalna dla zapewnienia rzetelności, przejrzystości oraz naukowej integralności tekstu. Przypisy pełnią szereg istotnych funkcji, które mają kluczowe znaczenie dla procesu badawczego i publikacji. W tym artykule omówimy główne aspekty roli przypisów, w tym ich znaczenie w kontekście dokumentacji źródeł, unikania plagiatu, wspierania argumentacji, oraz wnoszenia dodatkowych informacji i kontekstów.

Dokumentacja źródeł

Podstawową rolą przypisów jest dokumentacja źródeł, z których czerpane są informacje zawarte w pracy naukowej. Przypisy umożliwiają wskazanie dokładnego pochodzenia danych, idei, teorii czy argumentów używanych w badaniach. Wskazując na konkretne publikacje, artykuły, książki czy inne źródła, przypisy pomagają czytelnikom zidentyfikować, gdzie można znaleźć oryginalne materiały oraz jak można je zweryfikować. Dzięki przypisom możliwe jest ustalenie, które fragmenty tekstu są oparte na wcześniejszych pracach i jakie źródła stanowią podstawę do dalszej analizy.

Unikanie plagiatu

Kolejną istotną rolą przypisów jest unikanie plagiatu. Poprawne stosowanie przypisów jest kluczowe dla zachowania uczciwości naukowej. Plagiat, czyli przywłaszczenie cudzych myśli, danych lub wyników bez odpowiedniego odniesienia, jest poważnym naruszeniem zasad etyki akademickiej. Przypisy stanowią formalne uznanie wkładu innych autorów i umożliwiają oddzielenie oryginalnych myśli badacza od materiałów, które są cytowane lub parafrazowane. Poprzez stosowanie przypisów, autorzy prac naukowych okazują szacunek dla pracy innych oraz wspierają transparentność w zakresie używanych źródeł.

Wspieranie argumentacji

Przypisy pełnią także funkcję wspierania argumentacji i analizy. W pracy naukowej przypisy mogą dostarczać dodatkowych informacji, które umacniają lub rozwijają przedstawiane w pracy tezy i hipotezy. Poprzez odwołania do wcześniejszych badań lub teorii, przypisy umożliwiają autorowi umiejscowienie swojego badania w szerszym kontekście naukowym. Dzięki temu możliwe jest ukazanie, jak wyniki badań odnajdują się w ramach istniejącej literatury i jak przyczyniają się do rozwoju wiedzy w danej dziedzinie.

Wnoszenie dodatkowych informacji

Przypisy mogą również wprowadzać dodatkowe informacje lub konteksty, które są istotne dla pełnego zrozumienia omawianych zagadnień, ale które niekoniecznie są centralnym elementem głównego tekstu. Takie przypisy mogą zawierać wyjaśnienia terminów, dodatkowe komentarze, tłumaczenia fragmentów tekstu obcojęzycznego, czy kontekstualizację omawianych zagadnień. Wprowadzenie takich informacji w przypisach pozwala na zachowanie przejrzystości głównego tekstu, jednocześnie oferując czytelnikom możliwość głębszego zrozumienia tematu.

Ułatwienie nawigacji i weryfikacji

Przypisy znacząco ułatwiają nawigację po pracy naukowej i weryfikację zawartych w niej informacji. Poprzez jasne wskazanie źródeł, przypisy pozwalają czytelnikom na szybkie odnalezienie konkretnych odniesień, co jest szczególnie ważne w pracach, które opierają się na dużej liczbie źródeł. Pomagają one również w utrzymaniu porządku i organizacji w dokumentacji, zwłaszcza w pracach, gdzie odniesienia są liczne i zróżnicowane.

Klasyfikacja i organizacja przypisów

Przypisy mogą być klasyfikowane jako przypisy dolne, przypisy końcowe lub przypisy w tekście. Przypisy dolne są umieszczane na dole strony, co pozwala na szybki dostęp do informacji źródłowych bez przerywania lektury. Przypisy końcowe, z kolei, są zebrane w osobnej sekcji na końcu pracy, co może przyczynić się do estetyki tekstu, ale wymaga, aby czytelnik przeszedł do końca dokumentu, aby zapoznać się z odniesieniami. Przypisy w tekście, czyli krótkie cytaty lub odniesienia umieszczone bezpośrednio w treści, często stosowane są w niektórych stylach cytowania, jak APA, i pozwalają na integrację informacji źródłowych w głównym tekście.

Styl cytowania a przypisy

Wybór stylu cytowania wpływa na sposób formatowania przypisów. Różne style, takie jak Chicago, MLA, APA czy Harvard, mają swoje specyficzne zasady dotyczące formatowania przypisów, co może obejmować różnice w zapisie danych źródłowych, numeracji przypisów oraz ogólnym układzie. Dostosowanie się do wymagań określonego stylu jest ważne dla zapewnienia spójności i poprawności dokumentacji.

Podsumowanie

Przypisy pełnią kluczowe role w pracach naukowych, zapewniając dokumentację źródeł, unikanie plagiatu, wsparcie dla argumentacji, wnoszenie dodatkowych informacji oraz ułatwienie nawigacji i weryfikacji. Poprawne stosowanie przypisów jest niezbędne dla zachowania uczciwości akademickiej, profesjonalizmu i przejrzystości pracy naukowej. Dlatego też każda osoba zajmująca się pisaniem prac naukowych powinna być świadoma funkcji przypisów i stosować je zgodnie z wymaganiami i standardami wybranego stylu cytowania.

Bibliografia

1. Jest to wykaz literatury przedmiotu oraz wszystkich materiałów źródłowych wykorzystywanych w czasie pracy nad danym tematem.

2. Bibliografię sporządza się alfabetycznie wg pierwszych liter nazwiska autora lub tytułu (np. Ustawa ..., Instrukcja...). 

3. W przypadku podawania adresów stron internetowych należy pamiętać również o podawaniu daty wykorzystania, ze względu na dużą dynamikę zmian zgromadzonej na nich wiedzy. 

Jednym z kryteriów oceny pracy licencjackiej jest umiejętność badawcza i prawidłowy dobór cytowanej literatury. Źródła literaturowe, które można przytaczać w pracach dyplomowych, można umownie podzielić na literaturę konwencjonalną i literaturę niekonwencjonalną (szara literatura). 

Pierwsza obejmuje pozycje literackie indeksowane w krajowych rekordach bibliograficznych, czyli książki, czasopisma i dokumenty elektroniczne o numerach ISBN, ISSN lub DOI. Druga grupa obejmuje dokumenty poza komercyjną dystrybucją wydawniczą. 

Według Centrum Przetwarzania Informacji (POLSIGLE 2013) do szarej literatury można zaliczyć następujące typy niekonwencjonalnych dokumentów:

• opracowań i raportów naukowych, technicznych, ekonomicznych, społecznych i innych przygotowywanych w organizacjach publicznych i prywatnych, w tym prac dyplomowych i doktorskich,
• materiały konferencyjne niepublikowane i niedostępne w księgarniach komercyjnych,
• tłumaczenia niepublikowane,
• niektóre dokumenty urzędowe,
• strony internetowe,
• dokumentacja techniczna, dokumentacja promocyjno-promocyjna.
  

Szara literatura jest obszernym i bardzo zróżnicowanym źródłem informacji pod względem wiarygodności. Może być ważnym źródłem informacji ze względu na swoją aktualność, unikalność i wysoką dostępność. Tego typu dokumenty są zazwyczaj wydawane szybciej niż oficjalne wydania, ponieważ nie podlegają wielomiesięcznemu procesowi zatwierdzania. 

Taka literatura zazwyczaj zawiera informacje, których nie można znaleźć w konwencjonalnych publikacjach. Wiele z nich jest łatwo dostępnych przez Internet. Główną wadą literatury niekonwencjonalnej w porównaniu z literaturą konwencjonalną jest jej mniejsza wiarygodność niż w przypadku dokumentów zarejestrowanych w bibliografiach krajowych.

Uwaga

Temat pracy magisterskiej nie może być identyczny, jak temat pracy licencjackiej lub inżynierskiej; może natomiast nawiązywać do niej lub stanowić jej rozwinięcie, przy czym wykorzystanie treści merytorycznych w pracy magisterskiej pochodzących z pracy licencjackiej lub inżynierskiej nie może przekroczyć 30%. Treści te winny być cytowane (opatrzone przypisem)!!!

 

- Bibliografia pracy dyplomowej powinna zawierać aktualne pozycje z danej dziedziny dostępne na rynku.

- Źródła internetowe mogą być uzupełnieniem, nie zaś podstawowym materiałem, w oparciu o który Student napisał swoją pracę.

- Dwa drukowane egzemplarze pracy dyplomowej, zaakceptowane przez promotora wraz z wersją elektroniczną powinny być złożone przez Studenta w dziekanacie na dwa tygodnie przed obroną.

- Na płycie powinny być zapisane kompletne strony sieci WEB użyte jako bibliografia oraz dwa następujące pliki:

- tekst pracy zapisany w formacie MS Word (imię_nazwisko_nr_albumu.doc),

- tekst pracy zapisany w formacie Adobe Acrobat (imię_nazwisko_nr albumu.pdf).

Przypisy dla dokumentów drukowanych

Zasady sporządzania przypisów dotyczących dokumentów drukowanych opracowano na podstawie normy: PNISO : 690 : 2002 Dokumentacja. Przypisy bibliograficzne. Zawartość, forma i struktura.

Przy sporządzaniu przypisu dotyczącego książki drukowanej, należy czerpać informacje przede wszystkim ze strony tytułowej (nie okładki) bądź jej odpowiednika; jeżeli brak strony tytułowej, można sięgać do informacji w pozostałych częściach książki.

Podstawowe elementy przypisu:

Nazwisko i pierwsza litera imienia autora (lub pełne jego brzmienie), Pełny i zgodny z oryginałem tytuł książki.

Kolejność wydania (jeśli inne niż pierwsze). Miejsce wydania: nazwa wydawnictwa, rok wydania, numer strony.

W przypadku publikacji jednego autora przypis powinien uwzględniać następujące informacje:

5 Bednarski L., Analiza finansowa w przedsiębiorstwie. Warszawa: PWE, 1999, s. 50.

W przypadku publikacji do trzech autorów przypis powinien wyglądać następująco:

6 Waśniewski T., Skoczylas W., Teoria i praktyka analizy finansowej w przedsiębiorstwie. Warszawa: FRR w Polsce, 2002, s. 50.

Jeżeli pracę napisało więcej niż trzech autorów, wówczas w przypisie odnotowuje się pierwszego autora oraz skrót [i in.] bądź [et al.], np.:

7 Bona B. [i. in.], Akcyza w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Warszawa: Wydaw. C. H. Beck, 2006, s. 15.

W przypadku pracy napisanej pod wyraźnie wskazaną redakcją w przypisie na pierwszym miejscu wymienia się redaktora (-ów) oraz stosuje skrót (red.) – przykład podano niżej. Jeżeli redaktor nie jest wyraźnie wskazany, jego dane umieszcza się po tytule.

8 Kołosowska B., Prewysz-Kwinto P. (red. nauk.), Gospodarka i finanse w warunkach globalizacji. Toruń: Wyższa Szkoła Bankowa w Toruniu, 2008, t. 2, s. 11.

Informacje o tomie i jego tytule w przypadku książki wielotomowej zamieszcza się po roku wydania (przykład wyżej).

W przypadku pracy zbiorowej przypis można zredagować w zależności od dokładności informacji wydawniczych w różny sposób, np. rozdziału:

9 Borowiecki R., Kaczmarek J., Uwarunkowania procesów dostosowawczych w świetle zmian strukturalno-własnościowych

w Polsce (analiza okresu 1990-1996). W: Glinkowski Cz. (red.), Szanse i zagrożenia rozwoju restrukturyzowanych przedsiębiorstw w Europie Środkowej i Wschodniej. Poznań: Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, 1997, s. 90.

lub opis fragmentu pracy zbiorowej:

10 Boć J. (red.), Prawo administracyjne. Wrocław: Akademia Ekonomiczna im. O. Langego we Wrocławiu, 1993, s. 31.

W przypadku powołania się na niedostępną publikację, znaną jednak z innego dzieła, przypis przyjmie postać:

11 Schmid G., The Evaluation of Labour Market Policy. Evaluation 1997, nr 3; cyt. za: Wiśniewski Z., Kierunki i skutki deregulacji rynku pracy w krajach Unii Europejskiej. Toruń: UMK, 1999, s. 23.

Wzór proponowanego układu spisu treści pracy licencjackiej

SPIS TREŚCI

WSTĘP (WPROWADZENIE) ....................................................................................... x

ROZDZIAŁ 1. (tytuł) ..................................................................................................... x

(rozdział teoretyczny)

1.1. Podrozdział pierwszy rozdziału pierwszego (tytuł) ................................................. x

1.1.1. Punkt pierwszy podrozdziału pierwszego (tytuł) ................................................ x

1.1.2. Punkt drugi podrozdziału pierwszego (tytuł) ................................................. x

 

1.1.2.1. Podpunkt 1 punktu 1.1.2. (tytuł) ........................................................... x

1.2. Podrozdział drugi rozdziału pierwszego (tytuł) ....................................................... x

1.2.1. Punkt pierwszy podrozdziału drugiego (tytuł) ................................................. x

1.2.2. Punkt drugi podrozdziału drugiego (tytuł) ....................................................... x

 

ROZDZIAŁY 2-5 (tytuły) ............................................................................................... x

(rozdziały teoretyczno-empiryczne i empiryczne)

2.1. Podrozdział pierwszy rozdziału drugiego (tytuł) ......................................................... x

2.1.1. Punkt pierwszy podrozdziału pierwszego (tytuł) ............................................. x

2.1.2. Punkt drugi podrozdziału pierwszego (tytuł) ................................................... x

 

2.1.2.1. Podpunkt 1 punktu 2.1.2. (tytuł) ............................................................. x

(itd.)

2.2. Podrozdział drugi rozdziału drugiego (tytuł) ........................................................... x

2.2.1. Punkt pierwszy podrozdziału drugiego (tytuł) ................................................. x

2.2.1.1. Podpunkt 1 punktu 2.2.1. . ...................................................................... x

(itd.)

ZAKOŃCZENIE ............................................................................................................ x

BIBLIOGRAFIA ............................................................................................................ x

SPIS TABEL ................................................................................................................... x

SPIS RYSUNKÓW .........................................................................................................x

WYMOGI MERYTORYCZNE PRACY

1. Tematy prac dyplomowych muszą być zgodne z kierunkiem studiów, zaleca się by problematyka w nich poruszana odpowiadała studiowanej specjalności. Praca powinna precyzować przedmiot badania oraz ramy czasowe, w których mieszczą się prowadzone badania. Dopuszczalne, a nawet pożądane, są prace magisterskie o charakterze interdyscyplinarnym.

2. Praca dyplomowa musi spełniać podstawowe wymogi merytoryczne i redakcyjne stawiane tego rodzaju pracom. Praca powinna być oryginalnym opracowaniem autora. Oryginalność jest weryfikowana przez system antyplagiatowy funkcjonujący na Uczelni.

3. Tytuły rozdziałów odpowiadają ich zawartości merytorycznej i powinny wynikać z logiki wywodu, kolejno pogłębiając poruszane zagadnienia, by na koniec doprowadzić do ewentualnej syntezy i uogólnień.

4. Układ pracy powinien uwzględniać:

• kompletność problemu – uwzględnianie najważniejszych, pomijanie mało istotnych zagadnień dla danej tematyki;
• wyłączność problemu – omawianie danego zagadnienia tylko w jednym miejscu pracy;
• poprawność logiczną – kolejność poszczególnych rozdziałów, podrozdziałów, kolejne części pracy powinny wynikać z przyjętego toku wywodu.

5. Szczegółowe wymogi merytoryczne dotyczące prac licencjackich

Cytaty i przypisy w pracach licencjackich

Autorzy prac korzystają często z przemyśleń i publikacji innych osób. Aby nie być posądzonym o plagiat, autor musi podać źródło, z którego czerpie informacje, a następnie dokładnie je opisać. Podanie źródeł jest konieczne, gdy przytacza się cytaty, dane liczbowe, wzory lub ilustracje zaczerpnięte z innych publikacji.

Zasady opisu tych dokumentów ustala norma PN-ISO 690:2002 Dokumentacja. Przypisy bibliograficzne. Zawartość, forma i struktura. Normę tę stosuje się przy

sporządzaniu przypisów w celu włączenia ich do bibliografii oraz przy formułowaniu odpowiadających pozycjom tej bibliografii powołań w tekście. W przypadku wykorzystania w pracy naukowej dokumentu elektronicznego stosuje się dodatkowo normę PN-ISO 690-2:1999 Informacja i dokumentacja - Przypisy bibliograficzne - Arkusz 2: Dokumenty elektroniczne i ich części. Obie normy dostępne są w bibliotece.

Cytaty będące fragmentami dokumentów, tekstów źródłowych, bądź ważnymi dla pracy, przytoczonymi w dosłownym brzmieniu fragmentami opracowań naukowych, muszą być podawane w cudzysłowie. Cytaty dłuższe (kilku zdaniowe) można wyróżnić specjalnym akapitem, lub kursywą. W przypadku gdy cytat jest skracany, nie przytaczany w całości, miejsce opuszczone zaznacza się wielokropkiem w nawiasie, np.:

Przykład:

Twórcza resocjalizacja w swoim założeniu przeciwstawia się postmodernistycznemu myśleniu (…) pokazuje, że u postawy odnowy człowieka (…) leży nadzieja 27.

Każdy cytat, zaznaczony w tekście cyfrą, musi posiadać odpowiedni przypis. Przypisy umieszcza się na dole strony, pod poziomą linią, oddzielającą przypisy od głównego tekstu do którego się odnoszą. Numeracja przypisów stanowi kontynuację, od pierwszego do ostatniego przypisu w całej pracy dyplomowej. Przypisy mogą mieć charakter źródłowy, uzupełniający tekst główny, wyjaśniający (np. rozwinięcie użytego skrótu), polemiczny w odniesieniu do umieszczonych w pracy cytatów (stosuje się wówczas: Zob., Patrz, Por. lub opis wyjaśnienia). Przypis musi kończyć się kropką. W ramach jednego przypisu można podać kilka różnych źródeł (oddziela się je za pomocą średnika). W przypisach stosuje się tekst opisowy. Norma określa pewne informacje (miejsce wydania, wydawca) jako fakultatywne i nie narzuca obowiązującej interpunkcji. Ważne jest jednak aby w całej pracy stosować jednolity schemat przypisów i system interpunkcji.

Jeśli autor pracy odwołuje się kolejny raz do tej samej pozycji, może, zamiast przytaczać cały opis bibliograficzny publikacji, użyć następujących zwrotów: ibidem = tamże,

Przykład:

 1 Cholewa, W.: Systemy doradcze. Gliwice 1984.

2 Tamże, s.11

W wypadku, kiedy cytujemy to samo źródło wspomniane kilka przypisów wcześniej

                                                                                                                                       

używamy skrótu op. cit. (opus citatum) = dz. cyt. (dzieło cytowane),

Przykład:

3 Baley, S.: op. cit., s. 12.

Jeżeli przytacza się kilka opracowań tego samego autora, przy kolejnym cytowaniu można skróci tytuł do jednego-dwóch słów, bez potrzeby ponownego podawania pozostałych informacji,

Przykład:

4 Baley, S.: Psychologia wychowawcza w zarysie. wyd. III. Warszawa 1960. s. 252-253.

5 Efektywność a osobowość. pod red. K. Obuchowskiego i W.J. Paluchowskiego. Ossolineum. Wrocław 1982.

6 Baley, S.: Psychologia wychowawcza … . s. 258.

Można stosować odesłanie do literatury bez opuszczania tekstu głównego, podając (w nawiasie) nazwisko autora, rok wydania pracy i ewentualnie numer strony [jeżeli dwa dokumenty lub więcej, mają tego samego autora i rok, rozróżnia się je za pomocą małych liter (a, b, c itp.) podanych w nawiasach okrągłych po roku (np.: Pasteur 1848a)]. Przykład:

Tekst i powołania:

The notion of an invisible colleges has been explored in the sciences (Crane, 1972). Its absence among historians is noted by Stieg (1981, p.556). It may be, as Burchard (1965, p.219) points out ...

Przypisy:

7 Crane, D.: Invisible colleges. Chicago: Univ. of Chicago Press, 1972.

8 Stieg, MF.: The information needs of historians. College and Research Libraries, Nov. 1981, vol. 42, no. 6, p. 549-560.

9 Burchard, JE.: How humanitists use a library. W: Intrex: report on a planning conference on information transfer experiments, Sep. 3, 1965. Cambridge, Mass.: M.I.T. press, 1965.

Dane w przypisie bibliograficznym należy przejmować w formie występującej w źródle. Nie jest konieczne przejmowanie takich szczegółów pisowni jak wielkie litery.