Problematyka badawcza musi być adekwatna do postawionego celu badań. Formułujemy jedno lub dwa główne problemy badawcze i do nich pytania szczegółowe. To, o co pytamy, ma być przemyślane (!) i sformułowane w poprawnym języku polskim. Trzeba konieczne zwrócić uwagę na znaczenie pojęć, które zostały zawarte w pytaniach. Jest różnica w tym, np. czy pytamy o opinie, wyobrażenia, odczucia, wiedzę. A zatem niezmiernie ważne jest kogo o co chcemy pytać, ale także co np. chcemy obserwować. A pytać możemy np.
· O WIEDZĘ/NIEWIEDZĘ NA JAKIŚ TEMAT
·O ROZUMIENIE/POJMOWANIE CZEGOŚ
· O OPINIE/ POGLĄDY/ SĄDY/ OCENY,
· O POSTAWY WOBEC CZEGOŚ/KOGOŚ
· O ZDOLNOŚCI, TALENTY, KOMPETENCJE, UMIEJĘTNOŚCI
· O ZAINTERESOWANIA
· O WRAŻENIA, ODCZUCIA, EMOCJE, UCZUCIA
· O WYOBRAŻENIA, WIZJE, MARZENIA, ŻYCZENIA
· O WARTOŚCI, CELE, IDEE, IDEAŁY, WZORY
· O POCZUCIE SPRAWSTWA, DZIAŁANIA, ZAANGAŻOWANIA…
Jeśli podajemy w podrozdziale o problematyce badawczej wyjaśnienia pojęć (jeśli z uzasadnionych powodów nie było tego w części teoretycznej), to trzeba je odnieść zdecydowanie do grupy badawczej. Jeśli np. chcemy zbadać świat emocji dzieci z upośledzeniem umysłowym, to piszemy o emocja tych właśnie dzieci, podając na początku jakąś „okrągłą” ich definicję. W tym miejscu możemy również przypomnieć czytelnikowi o tym, dlaczego zainteresowaliśmy się tą oto problematyką.
Jeśli formułujemy hipotezy (a ich obecność w metodologii badań własnych zależy głównie od ich celu i przyjętej strategii badawczej), to muszą one być adekwatne do postawionych problemów szczegółowych.
Nie ma potrzeby opisywać szeroko wszystkich metod badawczych, wystarczy je wymienić i skoncentrować się na rzetelnym opisie tej, którą zastosowaliśmy w badaniach. Opisujemy również techniki i narzędzia badawcze zastosowane w badaniach. W literaturze przedmiotu nie ma wyraźnej granicy między metodami a technikami - dla jednych np. wykład i obserwacja jest metodą, dla innych techniką. Proszę przynajmniej uważać na to, że jeżeli za kimś podaje się, iż wywiad i obserwacja są metodami, to w dalszej części pracy nie można napisać, że technikami, jakie się zastosowało, to właśnie wywiad i obserwacja. Proponuję aby jednak „trzymać się” „klasycznego” w pedagogice podziału metod. Proszę pamiętać, iż dobór metody badawczej jest adekwatny do przedmiotu, celu i problematyki badawczej.
Narzędzia – to nie tylko ankieta i kwestionariusz wywiadu, ale także wszelkie dyspozycje do wywiadu, obserwacji i analizy dokumentów. Muszą być przemyślane i zgodne z celem i problematyką badawczą. Przy konstruowaniu narzędzi zadajemy sobie pytanie, czy skonstruowane w nich pytania czy też dyspozycje „pozwalają” na zgromadzenie odpowiednich danych, informacji, których opracowanie pozwoli na udzielenie odpowiedzi na postawione pytania problemowe. Ponadto muszą być skonstruowane poprawnie pod względem metodologicznym (proponuję „wczytanie się” w literaturę przedmiotu przed ich formułowaniem). Ich treść nie może być ani zbyt łatwa (nie mówiąc już o banalności) ani zbyt trudna – przy ich konstruowaniu trzeba wziąć pod uwagę możliwości respondentów. Dobrym kryterium sprawdzającym „jakość” przygotowanego narzędzia jest ocena osób, które życzliwie i krytycznie wypełnią np. ankietę przed właściwymi badaniami. Jeszcze raz przypominam o poprawności języka, o tym, że ma być on jasny i zrozumiały dla respondentów.
Proszę pamiętać o wskazaniu rodzaju doboru grupy badawczej i krótkim, ale sensownym opisie terenu badań.
Metodologia badań w pracach licencjackich stanowi kluczowy element procesu badawczego i jest fundamentem każdej dobrze przygotowanej pracy naukowej. Przedstawienie odpowiedniej metodologii pozwala na usystematyzowanie i przejrzystość procesu badawczego, co z kolei umożliwia rzetelne i wiarygodne wnioskowanie. Dla studenta przygotowującego pracę licencjacką, właściwy dobór metod badawczych oraz ich uzasadnienie jest niezwykle istotny, gdyż wpływa na jakość pracy, jej wartość naukową oraz ocenę końcową. Metodologia badań obejmuje wybór metod, technik oraz narzędzi badawczych, a także określenie, w jaki sposób będą one zastosowane w kontekście postawionego problemu badawczego.
W pracach licencjackich, które są zazwyczaj pierwszym poważnym wyzwaniem badawczym dla studentów, metodologia odgrywa szczególną rolę, ponieważ umożliwia studentom wykazanie się umiejętnością samodzielnego przeprowadzenia badań i zastosowania odpowiednich narzędzi. W tym kontekście, metodologia badawcza jest zazwyczaj przedstawiana w oddzielnym rozdziale pracy, który zawiera szczegółowy opis podejścia badawczego, metod i technik użytych do zebrania danych oraz uzasadnienie wyboru tych metod.
Pierwszym krokiem przy opracowywaniu metodologii badań w pracy licencjackiej jest określenie problemu badawczego oraz celów badawczych. Problem badawczy to główne zagadnienie, które student chce rozwiązać lub zbadać. Na jego podstawie formułowane są cele badawcze, które mogą być ogólne (np. zbadanie wpływu określonych czynników na dane zjawisko) oraz szczegółowe (np. analiza korelacji między konkretnymi zmiennymi). Dokładne określenie problemu badawczego i celów jest niezbędne, aby dobrać odpowiednie metody badawcze, które będą adekwatne do postawionych pytań.
Jednym z kluczowych elementów metodologii jest wybór podejścia badawczego. W pracach licencjackich najczęściej stosuje się dwa podstawowe podejścia: badania ilościowe i badania jakościowe. Badania ilościowe koncentrują się na mierzalnych aspektach rzeczywistości, stosując metody statystyczne do analizy zebranych danych. Przykłady badań ilościowych obejmują ankiety, kwestionariusze, eksperymenty oraz analizę danych wtórnych. Z kolei badania jakościowe mają na celu zrozumienie głębszych, niemierzalnych aspektów zjawisk, takich jak motywacje, postawy czy opinie. Typowe metody jakościowe to wywiady, obserwacje, analizy dokumentów czy studia przypadków.
Wybór podejścia badawczego powinien być uzależniony od charakteru problemu badawczego oraz specyfiki przedmiotu badań. Na przykład, jeśli celem badania jest zrozumienie doświadczeń grupy ludzi (np. nauczycieli w kontekście stosowania nowych metod nauczania), bardziej odpowiednie mogą okazać się metody jakościowe. Natomiast, jeśli celem badania jest ilościowe określenie stopnia zadowolenia klientów z usług danej firmy, bardziej odpowiednie będą badania ilościowe.
Kolejnym etapem jest dobór technik i narzędzi badawczych. W badaniach ilościowych studenci często wykorzystują ankiety lub kwestionariusze, które pozwalają na zebranie dużej ilości danych w krótkim czasie. Ankieta jest narzędziem, które pozwala na standaryzację pytań, co ułatwia analizę statystyczną. W pracach licencjackich, ankiety są zazwyczaj stosowane w celu zbadania opinii lub postaw większej grupy respondentów. Przy tworzeniu ankiety ważne jest zadbanie o jasność pytań, unikanie pytań sugerujących oraz zapewnienie anonimowości uczestnikom badania.
W badaniach jakościowych częstym narzędziem są wywiady, które mogą być prowadzone w sposób ustrukturyzowany, częściowo ustrukturyzowany lub otwarty. Wywiad jest cennym źródłem informacji, szczególnie wtedy, gdy badacz chce uzyskać dogłębne zrozumienie motywacji, doświadczeń i poglądów respondentów. Inną techniką jest obserwacja, która pozwala na zbieranie danych bezpośrednio w naturalnym środowisku badanych osób. Obserwacja może mieć charakter uczestniczący (badacz angażuje się w działania badanych) lub nieuczestniczący (badacz pozostaje biernym obserwatorem).
W przypadku zarówno badań ilościowych, jak i jakościowych, ważne jest także określenie, w jaki sposób będą analizowane zebrane dane. W badaniach ilościowych analiza danych opiera się zazwyczaj na statystyce opisowej i inferencyjnej. Studenci mogą korzystać z różnych programów komputerowych, takich jak SPSS czy Excel, aby przeprowadzić analizę statystyczną i wyciągnąć wnioski na podstawie zebranych danych. W badaniach jakościowych analiza danych jest bardziej złożona i wymaga interpretacji zgromadzonych informacji. W tym celu często stosuje się analizę treści, kodowanie tematyczne lub inne techniki hermeneutyczne.
Niezwykle ważnym aspektem każdej metodologii badawczej jest także dobór próby badawczej. Próba powinna być reprezentatywna dla populacji, którą badamy, aby wyniki badań mogły być uogólnione. W badaniach ilościowych najczęściej stosuje się metody doboru losowego (np. prosty dobór losowy, warstwowy lub grupowy), aby zminimalizować ryzyko błędu systematycznego. W badaniach jakościowych, gdzie celem jest uzyskanie głębszego zrozumienia badanego zjawiska, próba jest zazwyczaj mniejsza i dobierana w sposób celowy (np. wybór osób o określonych cechach lub doświadczeniach).
Na zakończenie należy wspomnieć o kwestiach etycznych, które są niezwykle istotne w prowadzeniu badań naukowych. Prace licencjackie, jak i każde inne badania naukowe, powinny być przeprowadzane zgodnie z zasadami etyki badawczej. Oznacza to m.in. uzyskanie zgody respondentów na udział w badaniu, zapewnienie im anonimowości oraz poszanowanie ich prywatności. W pracach licencjackich studenci muszą także unikać plagiatu oraz dbać o rzetelność i uczciwość w prezentowaniu wyników swoich badań.
Metodologia badań w pracach licencjackich jest złożonym, ale niezwykle istotnym elementem całego procesu badawczego. Właściwe zaplanowanie i przeprowadzenie badań pozwala nie tylko na uzyskanie wiarygodnych i wartościowych wyników, ale także na zdobycie umiejętności niezbędnych w dalszym rozwoju naukowym lub zawodowym studenta. Dlatego też warto poświęcić czas na staranne opracowanie metodologii i dokładne przemyślenie każdego etapu procesu badawczego.
